Psihoterapija i savetovanje

Za razliku od različitih vrsta laičke pomoći (kao što su pomoć prijatelja, rođaka, komšija, sveštenika, učitelja itd) psihoterapija i psihološko savetovanje predstavljaju vid formalne, stručne psihološke pomoći. Psihoterapeuti su obučeni stručnjaci (mogu biti i psiholozi i psihijatri) koji su završili odgovorajuće edukacije za neku vrstu psihoterapije. Dakle, za razliku od laika, psihoterapeut je osoba stručnjak, koja oslanjajući se na teorijsko-metodološka znanja na sistematičan način pomaže osobama sa psihološkim problemima.

Psihoterapija je vrsta psihološkog tretmana u kojem psihoterapeut primenjujući psihološke metode i tehnike u kontekstu uspostavljenog terapijskog odnosa nastoji da u saradnji sa klijentom (osobom koja je došla na psihoterapiju) ostvari unapred dogovorene terapijske cilje kao što su: otklanjanje neprijatnih psihičkih simptoma (npr strahova, depresivnih simptoma itd) i psihičke patnje ali i poboljšanja kvaliteta psihološkog funkcionisanja i ostvarivanja psihološkog rasta i razvoja.

U psihoterapijskom procesu između psihoterapeuta i klijenta razvija se terapijski odnos. Terapijski odnos je specifična vrsta odnosa između dve osobe (ako je reč o individualnoj terapiji) koji podrazumeva odnos poverenja, odnos koji je emocionalno obojen ali ujedno i profesionalni odnos u kome je klijent korisnik usluga a psihoterapeut profesionalac koji poštuje klijentova prava, pre svega pravo poverljivosti (sve informacije koje psihoterapeut ima o klijentu, psihoterapeut ne sme prenositi trećim licima, izuzev ako postoji sumnja da klijent može počiniti neko krivično delo, ubistvo, samoubistvo itd), bezuslovno prihvata klijenta (bez obzira na to o čemu klijent priča i šta on/ona radi u svom životu), nastoji da klijenta razume i pruži psihološku pomoć u skladu sa stručnim, etičkim i moralnim standardima. Tokom psihoterapije psihoterapeut koristi različite psihološke tehnike kako bi klijentu pomogao da razume svoje probleme, da promeni svoje štetne obrazce mišljenja, osećanja i ponašanja koji klijenta sprečavaju da ostvari željene ciljeve. Psihoterapija može biti individualna (rad sa jednim klijentom) ili grupna (grupe od 5 do 20 klijenata).

Kako izgleda tipična psihoterapijska seansa? Na prvoj psihoterapijskoj seansi klijent i psihoterapeut se upoznaju, međusobno predstavljaju jedan drugome, psihoterapeut saopštava klijentu svoje stručno zvanje, vrstu terapije kojom se bavi, objašnjava osnove prinicipe rada i pravila ponašanja, a klijent iznosi svoje lične probleme, razloge zašto je došao/la na psihoterapiju itd. Tokom tog prvog susreta, psihoterapeut obično prikuplja osnovne informacije o klijentu (podaci o uzrastu, zanimanju, porodici itd), osnovne informacije o problemu zbog kojeg je klijent došao/la i po potrebi primenjuje određene psihološke testove. Tokom prvog susreta klijent i psihoterapeut se dogovaraju oko terapijskih ciljeva (onoga što klijent želi da postigne i promeni kod sebe), termina i načina viđanja. Svaka terapijska seansa traje uvek 1 čas. Učestalost dolazaka klijenta zavisi od dogovora između klijenta i psihoterapeuta, pre svega u zavisnosti od klijentovih potreba, težine problema i hitnosti da se problem reši. Tipično klijenti dolaze jednom nedeljno. Ono što je važno je da klijenti dolaze redovno u dogovorenim terminima jer često izostajanje i pravljenje pauza u radu značajno usporava i remeti ostvarenje željenih terapijskih ciljeva. Takođe je važno da klijenti aktivno učestvuju u psihoterapijskom radu, jer željene psihološke promene se ne mogu ostvariti bez klijentove saradnje.

Slično psihoterapiji psihološko savetovanje predstavlja vrstu psihološke pomoći u kojem savetnik pomaže klijentu da razume i razreši svoje emocionalne probleme. Potrebno je naglasiti da psihološko savetovanje nije davanje saveta kako to sam naziv može sugerisati. Psihološki savetnik ne govori klijentu šta on/ona treba da radi u svom životu ili kako treba da se ponaša u određenim situacijama. Zadatak savetnika je isključivo da razume klijenta i da omogući klijentu da bolje razume sebe, sopstvene postupke, misli i osećanja i da ostvari željene promene, dok klijent sam preuzima odgovornost za svoje promene i životne odluke.

Ko sve može imati koristi od psihoterapije i psihološkog savetovanja? Svi oni pojedinci, parovi i grupe ljudi koji imaju neke emocionalne probleme koji ih ometaju u svakodnevnom životu i odnosima sa drugim ljudima, koji prolaze kroz različite vrste životnih kriza i koji žele da bolje razumeju sebe i unaprede svoje psihološko funkcionisanje. Psihoterapija i psihološko savetovanje (naročito u privatnoj praksi) nije adekvatan način tretmana za osobe koje pate od teških duševnih oboljenja i pojedinih psihičkih poremećaja (kao što su psihotični poremećaji, teške depresije u čijoj osnovi postoje i biološki uzročnici bolesti, bolesti zavisnosti, disocijalni poremećaj ličnosti, autizam, mentalne retardacije itd), za ovu grupu ljudi preporučuje se lečenje u specijalizovanim medicinskim ustanovama uz primenu adekvatne farmakoterapije (lekova) i nadzora lekara specijalizovanih za tretman tih poremećaja.

U našoj zemlji postoje brojne predrasude o psihoterapiji i psihološkom savetovanju. Jedna od tipičnih predrasuda je da na psihoterapiju odlaze samo duševno poremećene osobe („ludaci“). Kao što je gore pomenuto to nije istina, baš naprotiv, najviše koristi od psihoterapije imaju osobe iz široke populacije, osobe koje nisu duševno bolesne a pate zbog različitih emocionalnih problema. To su osobe koje imaju hrabrosti da priznaju da imaju određene probleme i koje su motivisane da ih reše uz pomoć stručnjaka. Kao što se obraćamo pravniku za pravni savet tako isto se možemo obratiti psihologu za psihološko savetovanje ili psihoterapiju kako bi rešili psihološke probleme, u razvijenim zemljama sveta to je dugogodišnja i uobičajena praksa.

Vladimir Mišić dipl. psiholog