Odrasli su često skloni mišljenju da je detinjstvo faza u razvoju koja je obojena bezbrižnošću, ispunjena igrom i zabavom, posebno kada su u pitanju deca koja su zaštićena od spoljašnjih stresora. Međutim, to nije uvek tako. Kod dece, i naročito kod adolescenata, srećemo probleme mentalnog zdravlja koji su specifični za njihov uzrast, ali i one sa kojima se suočavaju i odrasli, bez obzira na porodičnu funkcionalnost, materijalnu stabilnost, i slično.
Najčešće prisutni su problemi iz kategorije poremećaja raspoloženja. Adekvatno i blagovremeno pružena psihološka pomoć je u velikom broju slučajeva učinkovita u prevazilaženju povišene anksioznosti, paničnih napada, socijalne anksioznosti, opsesivno-kompulzivnog poremećaja, depresije, niskog samopouzdanja, problema sa učenjem i nedostatkom motivacije, adolescentne krize, posledica stresnih događaja, poremećaja ponašanja limitiranih adolescencijom. Istraživanja pokazuju da je u proseku za jedno od desetoro dece uzrasta do 12 godina potrebno uključivanje u psihološki tretman zbog nekog od navedenih problema, dok je u periodu adolescencije i postadolescencije (između 12. i 26. godine) svakoj petoj osobi potrebna psihološka pomoć.

Znaci koji mogu ukazivati na to da je detetu/adolescentu potrebna stručna pomoć su:

– Tuga, bezvoljnost, plakanje bez nekog značajnog povoda, što se ispoljava svakodnevno, više nedelja ili meseci;
– Prenaglašeni bes i druge negativne emocije koje nisu srazmerne situaciji;
– Ometajuća anksioznost, preterana briga, iracionalni strahovi;
– Preokupiranost različitim bolestima;
– Preokupiranost fizičkim izgledom, nezadovoljstvo sobom, nezdrave dijete;
– Nagli pad u školskom/akademskom postignuću;
– Često izostajanje iz škole ili bežanje sa časova;
– Izbegavanje učestvovanja u različitim aktivnostima, izostajanje sa treninga, izolacija od društva;
– Zatvorenost prema roditeljima (ali razlikovati od prirodne potrebe za privatnošću i osamostaljivanjem) ili laganje;
– Kompulzivne radnje: brojanje, pranje ruku, pomeranje stvari, i slično;
– Poremećen ritam spavanja, umor, iscrpljenost;
– Nagle promene težine;
– Agresivno i nasilničko ponašanje, problemi sa zakonom;
– Zloupotreba droge i/ili alkohola;
– Krađe, posedovanje stvari kojima ne znate poreklo;
– Takođe je jako važno da imate sluha i ako vam vaše dete samo stavi do znanja da misli da mu je potrebna pomoć i razgovor sa stručnim licem.

Psihoterapijski pravci koji su najefikasniji u radu sa decom i adolescentima, u zavisnosti od uzrasta i vrste problema, su:
– Terapija igrom: primenjuje se kod dece mlađeg uzrasta koja još uvek nemaju razvijeno apstraktno mišljenje ni adekvatan uvid u svoje emocije, najčešće kada su u pitanju spoljašnji stresori – razvod roditelja, smrt bliske osobe, i slično. Kroz igru na određenu temu stiče se uvid u njihova osećanja i razmišljanja;
– Kognitivno-bihejvioralna terapija: primenljiva i kod dece mlađeg školskog uzrasta i kod adolescenata. Cilj je da dete/adolescent stekne uvid u to kako određeni misaoni procesi utiču na osećanja i ponašanje, te kako da se postave prema mislima koje su disfunkcionalne i kako da ih modifikuju. Primenljiva kod anksioznih poremećaja, depresije, fobija, problema sa samopouzdanjem, učenjem i motivacijom.
– Dijalektička bihejvioralna terapija: kao podtip kognitivno-bihejvioralne terapije, podrazumeva, s jedne strane, da mlada osoba prihvata život i činjenice onakve kakvi jesu, a sa druge, da preduzima korake i menja ono što je do nje i na šta može da utiče. Primenljiva je kod adolescenata koji imaju razvijeno apstraktno i fleksibilno razmišljanje;
– Bihejvioralna terapija: fokus je isključivo na modifikovanju ponašanja, te je stoga ovaj pravac primenljiv kada su u pitanju izraženi bihejvioralni problemi – poremećaji ponašanja. Radi se na uvidu u relaciju uzrok-posledica, zatim na identifikovanju ponašanja koja treba odbaciti, na definisanju ličnih snaga i potencijala, i ponašanja koja treba učvrstiti. Najčešće su i roditelji saveznici u terapiji jer je njihov zadatak da pokušaju da rade na eliminaciji spoljašnjih faktora koji mogu biti u vezi sa problemima u ponašanju deteta, kao i da budu dosledni u sprovođenju nagrada i kazni;
– Grupna terapija: značajan učinak se postiže kod dece/adolescenata kod kojih su prisutni problemi kao što su socijalna anksioznost, nedostatak socijalnih veština, kada su u pitanju žrtve bilo kog oblika vršnjačkog nasilja.
– Porodična terapija: primenjuje se kada su u pitanju problemi koji se značajno odražavaju na celokupnu porodicu kao sistem, kao što su razvod, smrt, disfunkcionalni obrasci komunikacije, različite vrste bolesti, uključujući i bolesti zavisnosti kako kod dece tako i kod roditelja.
Koji su to znaci koje ste vi prepoznali kod svog deteta,a koji su vam ukazali na to da je vreme da se obratite za stručnu pomoć? Koji psihoterapijski pravac se u tom slučaju pokazao kao učinkovit?
U narednom tekstu osvrnućemo se na to kako da odaberete odgovarajuće stručno lice za svoje dete.

Mr Andjela Zlatković

specijalni pedagog i KBT savetnik

Vaš psiholog tim

kontakt za zakazivanje savetovanja uživo: 064 64 93 417

kontakt za zakazivanje online savetovanja: onlinepsihoterapija@gmail.com