Šta je anoreksija?
Anoreksija (anorexia nervosa) je poremećaj koji karakteriše namerni gubitak telesne težine. Osoba sama izaziva i održava smanjenu težinu. Kao najznačajniji dijagnostički kriterijum za ovu bolest uzima se smanjenje telesne težine za 15% ispod očekivane za taj uzrast, pol i visinu. Osobe koje pate od ovog poremećaja imaju ,,iskrivljenu“ sliku o sopstvenom telu. One odbijaju da vide svoje telo kao ekstremno ili ,,nezdravo“ mršavo jer je takva mršavost za njih zapravo ideal lepote. Konstantno postoji strah od debljanja, bez obzira na pothranjenost. Znaci gladi i telesnog umora se ne prepoznaju te osoba može biti preterano aktivna. Kao glavni prateći fiziološki poremećaj javlja se izostanak tri uzastopna menstrualna ciklusa kod žena. Anoreksija se javlja tokom adolescencije, i to uglavnom u periodu između 12 i 13 ili 17 i 18 godina. U kasnijim godinama se rizik povećava ukoliko je osoba ranije patila od ovog poremećaja. Mnogo češće se javlja kod žena nego kod muškaraca, ali se pokazalo da procenat muškaraca koji boluju od ovog poremećaja raste.
Koji su uzroci nastanka anoreksije?
Kao uzroci ovog poremećaja navode se različiti fiziološki, kulturološki ali najviše psihološki faktori. Neprijateljstvo osobe prema roditeljima a naročito prema majci ili rivalstvo sa braćom i sestrama je jedan od psiholoških faktora. Majka se često doživljava kao ličnost koja vrši preteranu kontrolu, te ove osobe osećaju kao da gube identitet i po svaku cenu ne žele da izrastu u odraslu osobu što je roditelj prema kome su neprijateljski raspoloženi. S druge strane, pošto je funkcija roditelja da prehranjuju svoju decu, odbacivanje hrane je u stvari odbacivanje i samih roditelja. Prisutan je takođe i strah od seksualnosti i seksualne uloge. Iako je proces fizičkog sazrevanja polnih organa neminovan, ove osobe pokušavaju da ga zaustave i kontrolišu neuzimanjem hrane. Takođe, iskrivljena slika o soptvenom telu koja je centralna za anoreksiju može se javiti i usled kulturoloških uticaja. Iz medija osoba koja razvija sopstveni identitet dobija poruku da su lepota i izgled jedine prave vrednosti i ako lepo izgledate spolja možete se osećati bolje i iznutra. Tako se devojčice često izgladnjuju kako bi izgledale ,,savršeno“. Paradoksalno, fizička savršenost kako je one vide doprinosi daljoj praznini iznutra i nepostojanju zrelog identiteta.
Koji ,,okidajući događaji“ utiču na nastanak anoreksije?
Okidajuće događaje predstavljaju događaji iz sredine koji utiču na razvoj nekog poremećaja ukoliko osoba ima predispoziciju za isti. Najvažniji okidajući događaji za razvoj anoreksije su: razvod roditelja, rođenje mlađeg brata ili sestre, selidba, smrt člana porodice, sazrevanje polnih organa, opaska partnera o preferiranoj težini ili figuri kod devojke, roditeljski zahtevi za dobrim uspehom u školi, osećaj usamljenosti. Svaka osoba kod koje postoji ovaj poremećaj ima specifičan okidajući događaj u svojoj istoriji. Nije moguće sprečiti postojanje ovakvih događaja, već se osoba treba ,,opremiti“ unutrašnjim resursima da se oni prevaziđu. Ponekad roditelji nisi u mogućnosti da ove događaje zaobiđu i svoju decu na neki način zastite od istih. Ipak, anoreksiju mogu razviti i deca pažljivih roditelja pa se može zaključiti da su tu i neki drugi uticaji u igri kao na primer biološka predispozicija, kultura i vršnjačka grupa. Kao i kod svakog poremećaja i ovde je rana intervencija najbolji recept za brz oporavak.
Sanja Marjanović
dipl. psiholog
